STANOWISKO DEPARTAMENTU PRAWA PRACY

W MINISTERSTWIE PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

Z 5 GRUDNIA 2008 ROKU

W SPRAWIE NADGODZIN KIEROWNIKÓW

Na podstawie art. 151⁴ k.p. pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku. Jedynie kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę lub święto, jeżeli za pracę w takim dniu nie otrzymali w zamian innego dnia wolnego od pracy.

W myśl art. 128 § 2 k.p., pracownikami zarządzającymi w imieniu pracodawcy zakładem pracy są pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy, zastępcy pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy, pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy, główni księgowi.

Kodeks pracy nie definiuje pojęcia "kierownicy wyodrębnionych jednostek organizacyjnych". Przyjmuje się jednak, że istotne znaczenie ma "wyodrębnienie" danej jednostki w strukturze organizacyjnej zakładu, czyli przyznanie danej jednostce pewnej autonomii oraz przypisanie jej pewnych stałych funkcji i zadań, które powinno znaleźć odzwierciedlenie w aktach organizacyjnych danej jednostki.

Pracownikiem na stanowisku kierowniczym jest więc osoba, której głównym zadaniem jest organizowanie i kierowanie procesem pracy w wyodrębnionej komórce organizacyjnej. W świetle orzecznictwa sądowego jeżeli pracownik kieruje wyodrębnioną komórką organizacyjną, a którego obowiązki nie ograniczają się do organizowania kontroli i nadzorowania czynności pracowników podległej sobie komórki, lecz polegają na wykonywaniu pracy na równi z nimi, nie zajmuje stanowiska kierowniczego w rozumieniu przepisów kodeksu pracy. Wzmianka w umowie o pracę, iż zajmowane przez pracownika stanowisko ma charakter stanowiska kierowniczego, nie ma tutaj decydującego znaczenia. (wyrok Sądu Najwyższego z 17 listopada 1981 r., I PR 92/81; OSNC z 1982 r. nr 5-6, poz. 82, wyrok z 13 stycznia 2005 r., II PK 114/04; OSNP z 2005 r. nr 16, poz. 245).

Jeżeli zatem pracownik jest pracownikiem zarządzającym lub kierującym wyodrębnioną komórką organizacyjna w powyższym rozumieniu to, w razie konieczności, może wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych pracy bez prawa do normalnego wynagrodzenia i dodatku z tego tytułu. Departament informuje także, że z powyższych unormowań nie wynika jednak, że wymienionych pracowników nie dotyczą obowiązujące normy czasu pracy, i że świadczenie pracy poza normalnymi godzinami pracy jest stałym elementem związanym z zajmowaniem określonego stanowiska kierowniczego.

Użyty w art. 151⁴ § 1 k.p. zwrot "w razie konieczności" wskazuje bowiem, że praca poza normalnymi godzinami pracy, również w tym przypadku powinna przypadać tylko na czas takiej konieczności, kiedy wymagają tego aktualne potrzeby, nie zaś stale. Musi to więc być zdarzenie odbiegające od sytuacji normalnej (typowej) i to w wyjątkowy sposób.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 14 maja 1998 r., I PKN 12/98 (OSNAP 1999, nr 10, poz. 343) zwrot "w razie konieczności" należy rozumieć wąsko, jako sporadyczną potrzebę uzasadnioną sytuacją szczególną, niecodzienną, niezwykłą, nadzwyczajną, wyjątkową, nie zaś jako stałe wykonywanie pracy ponad obowiązujący pracownika czas pracy.

Ponadto w wyroku tym SN stwierdził, że pracownicy zajmujący stanowiska kierownicze, tak jak inni pracownicy, objęci są obowiązującymi normami czasu pracy. Stąd też wszystkie przepisy ograniczające ich czas wolny i prawo do wypoczynku należy wykładać ściśle. Takimi okolicznościami mogą być przykładowo nagłe zlecenie wytworzenia dodatkowej partii towaru, awaria, niespodziewana nieobecność innego pracownika.

Jednocześnie Departament pragnie podkreślić, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie jest upoważnione do rozstrzygania indywidualnych spraw pracowniczych i zajmowania stanowiska w sprawach wymagających badania i oceny okoliczności faktycznych. Organem ustawowo uprawnionym do oceny przestrzegania przepisów prawa pracy oraz do udzielania porad i informacji w tych sprawach jest Państwowa Inspekcja Pracy.